Suriyelilerle ilgili doğru bilinen yanlışlar

Sosyal medyada Suriyeliler ile ilgili yapılan asılsız paylaşımlarla Türkiye'de algı operasyonu yapılmaya çalışılıyor. Göç konusunda çalışmaları bulunan İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yusuf Adıgüzel, Suriyeliler üzerinden yapılmaya çalışılan algı operasyonuna ilişkin önemli değerlendirmelerde bulundu.

Suriye'ye değil kayıtlı oldukları illere gönderilecek

1-Suriyeliler geri gönderiliyor mu?

Öncelikle şunu söylememiz gerekiyor; Türkiye'nin de taraf olduğu mültecilerle ilgili Cenevre Sözleşmesi'ne ve uluslararası hukuk normlarına göre mültecilerin zulüm görme riski bulunan ve hayatlarının tehlikede olabileceği yerlere geri gönderilmemesini (non refoulement) öngörüyor. Ülkelerindeki savaş devam ettiği için ve Suriye hala güvenli bir yer olmadığı için Suriyelilerin geri gönderilmesi yasal olarak mümkün değil. Son günlerde başta İstanbul olmak üzere, Türkiye'de düzensiz göçmenlerle ilgili denetimler sıklaştırıldı. Bu kapsamda, kayıtsız göçmenlerle ilgili yapılan işlemler ise 'Suriyeliler geri gönderiliyor' biçiminde algılandı.

Aslında yapılan, doğrudan kayıtlı olmayan (geçici koruma kimliği bulunmayan) veya kayıtlı bulunduğu ilde ikamet etmeyen Suriyeliler ile ilgili de yasal işlemler yapılmasıydı. Bu kapsamda kayıtsız olanlar kayıt altına alınarak kamplara yerleştirilmeye, kayıtlı olduğu il dışında bulunanlar da, kayıtlı bulundukları illere sevkedilmeye başlandı. Ancak Suriyelilerin 8 yıldır yapılmayan bu işlemlerin bir anda başlaması bir çok sorunu ve tepkiyi de beraberinde getirdi.

İstanbul başta olmak üzere, iş bulabildikleri şehirlere veya ailelerinin bulundukları yerlerde kendilerine bir düzen kuran Suriyelilerin tekrar kayıtlı oldukları illere gitmeleri istendi. Yaşanan insani problemlerin aşılabilmesi için, yeterli olmamakla birlikte, yaklaşık bir ay süre tanındı. Buna göre 20 Ağustos'a kadar kayıtlı oldukları illere geri dönmeyenler, İçişleri Bakanlığı talimatıyla zorunlu olarak kayıtlı oldukları illere sevkedilecek.

Devletten asgari ücret maaş aldıkları doğru değil

2-Suriyeliler devletten maaş alıyor mu?

Suriyeliler devletten maaş almamaktadır. Bazı Suriyelilere BM ve AB fonları ile desteklenen 120 TL Sosyal Uyum Yardımı (SUY) yapılmaktadır. Bu yardımlar da Kızılay uzmanları tarafından ihtiyaç sahibi oldukları tespit edilen kişilere Kızılaykart ile ödenmektedir. SUY yardımı alabilmek için evde bakmakla yükümlü olduğu 5 ve fazla kişi sayısı olması, 18 yaşından büyük (çalışma çağında) biri olmaması, üzerine menkul ve gayrimenkul olmaması, sigortalı bir işi olmaması gibi birçok şartı sağlayan, gerçekten ihtiyaç sahibi kişilere verilmektedir.

3-Suriyeli öğrenciler sınavsız üniversitelere giriyor mu?

Türkiye üniversitelerine kayıt yaptırabilmek için, Suriyeliler de diğer yabancılar gibi YÖS (Yabancı Öğrenci Sınavı), Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar (YTB) Türkiye Bursları veya yatay geçiş ile üniversitelere yerleşebiliyorlar. Üniversiteye girişte de diğer yabancılar ile aynı şartlara tabiler. YÖK tarafından ilan edilen, her üniversitenin belirlediği bir yabancı kontenjanı var. Bu kontenjanlar Suriyelilere özel değil, dünyadaki bütün ülkelerden gelecek yabancı öğrenciler içindir ve çoğunlukla dolmamaktadır.

Suriyeli öğrencilerin sadece yüzde 5'i devletten burs alıyor

4-Suriyelilere karşılıksız burs veriyor mu?

Türkiye'de yaklaşık 150 bin yabancı uyruklu öğrenci bulunmakta ve bunların sadece yüzde 13'ü Suriyeli uyrukludur. Suriyeliler de diğer birçok yabancı öğrenci gibi kendi imkanlarıyla okumakta, karşılıklı veya karşılıksız burs almamaktadır. Ancak YTB veya bazı vakıflar tarafından sınırlı sayıda öğrenciye burs verilebilmektedir. YTB tarafından yapılan sınavlarda başarılı olan sınırlı sayıdaki Suriyeli öğrenciye verilen burs kaynağının yüzde 85'i AB fonları tarafından karşılanmaktadır. 1200 TL'lik bursun sadece 180 TL'si yerel kaynaklardan karşılanmaktadır. 2018-2019 eğitim öğretim yılında YTB bursu alan Suriyeli öğrenci oranı sadece yüzde 5'dir. Kalan yüzde 95'i kendi imkanlarıyla eğitim hayatına devam etmektedir.

Elektrik, su, doğalgaz faturalarını ödemiyorlar iddiası doğru değil

5-Elektirik, su, doğalgaz faturaları ödüyorlar mı?

Suriyeliler ancak her Türk vatandaşı gibi ilgili kurumlara abone olarak ve bedelini ödeyerek hizmet alabilmektedir.

Sağlık hizmetlerinde öncelikleri yok

6-Hastanelerden ücretsiz ve öncelikli hizmet alıyorlar mı?

Suriyelilerin sağlık hizmetlerinde bir önceliği bulunmamaktadır. Ancak herkese olduğu gibi, durumu acil olanlara, 65 yaşından büyük olanlara, hamile ve engelli hastalara öncelik tanınabilmektedir. Suriyeliler genellikle Göçmen Sağlığı Merkezlerinden hizmet almaktadır. Bu merkezlerin tüm giderleri de AB fonları tarafından karşılanmaktadır. (Bu merkezler birinci derece sağlık hizmeti veren kurumlar olup T.C. vatandaşlarına da hizmet vermektedir.) Ancak devlete bağlı diğer sağlık birimlerinden hizmet alanlar da Türk vatandaşları gibi bir katkı payı ödememektedir. Bu kişilerin sağlık giderleri de AFAD tarafından karşılanmaktadır.

Suç oranları Türkiye ortalamasının altında

7-Suriyelilerin suç oranları yüksek mi?

Suça karışan yabancılar hemen sınırdışı edildiği için, olabildiğince polisle karşılaşmamaya, suç işlememeye dikkat ediyorlar. Suriyeliler da dahil olmak üzere Türkiye'deki yabancıların oranı yüzde 6 civarında. Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü'nün 2018 yılı adli istatistik verilerine göre Adliye'ye intikal etmiş soruşturmaların sadece yüzde 1,6'sı yabancılar ile ilgilidir. Yani yerli nüfusa göre yaklaşık 4 kat daha düşük bir suç oranı söz konusudur. Yabancıların karıştığı adli olayların önemli bir bölümünü de kendi aralarındaki uyuşmazlıklar oluşturmaktadır.

Suriyeliler vatandaş değil geçici koruma statüsü altındalar

8-5 yıl sonra Türk vatandaşı olacaklar mı?

Türkiye'deki Suriyeliler geçici koruma statüsü altında bulunuyor. Bu statü, bir ülkeye kitlesel akınların olması durumunda, devletin bireysel sığınma prosedürlerini uygulamasının mümkün olmadığı durumlar için geliştirilmiş, BM'in 2004 tarihli kararına dayanmaktadır. Türkiye, uluslararası hukuktaki 'geri göndermeme' ilkesine uygun olarak Suriyelileri can emniyetlerinin olmadığı ülkelerine gitmeye zorlamamaktadır. Mültecilik kalıcı bir statüdür. Türkiye, 1951 Cenevre Sözleşmesi'ne göre sadece Avrupa'dan gelenleri mülteci olarak tanımladığı için, Suriyelilere mülteci statüsü vermemektedir. Geçici koruma altındaki kişilerin, Türkiye'de kaç yıl kalırlarsa kalsınlar mültecilik veya vatandaşlığa başvurma hakları yoktur.

Vatandaşlık alabilmiş Suriyelilerin oranı sadece yüzde 2

9-Seçimlerde oy kullanıyorlar mı?

Seçimlerde ancak Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları oy kullanabilmektedir. Bugüne kadar T.C. vatandaşlığı alabilmiş Suriyelilerin oranı yüzde 2, yani sadece 80 bindir. Nüfusun yarısının 18 yaşından küçüklerin oluşturduğu gözönüne alınırsa, Türkiye'de oy kullanma hakkı bulunan Suriyeli kökenli vatandaş sayısının 40 bin civarında olduğu söylenebilir.

Bedelini ödeyerek bile TOKİ'den av alabilmeleri mümkün değil

10-TOKİ evleri Suriyelilere bedava veriliyor mu?

TOKİ'den ev alabilmek için ilk şart T.C. vatandaşı olmaktır. Türkiye'deki Suriyeliler bedelini ödeyerek dahi TOKİ'den ev alamamaktadır.

Suriyelilerin açtıkları işyerleri vergiye tabidir

11-Suriyelilerin iş yerleri vergi ödemiyor mu?

Türkiye'de işyeri açan herkes yasaların öngördüğü vergi, harç ve diğer yasal bedelleri ödemek zorundadır. Suriyeliler de işyeri açtıklarında ruhsatlandırılmakta ve vergiye tabi tutulmaktadır.